Voor u ligt de voorjaarsnota 2021. Deze nota laat zien wat het financiële kader is van de gemeente Den Haag voor de komende jaren. Het betreft een kader met veel uitdagingen en onzekerheden.
Bij de presentatie van de jaarrekening over 2020 kon de gemeente terugkijken op een buitengewoon jaar. De corona-pandemie heeft de wereld, en dus ook Den Haag, op zijn kop gezet. Ook de komende periode zal financiële stuurmanskunsten vragen om een solide beleid te kunnen voeren:
- We zien hierbij allereerst de directe invloed van de corona-pandemie op de gemeentebegroting in 2021, zoals de afname van inkomsten en de realisatie van coronagerelateerde kosten. Voor de inschatting van deze kosten en de vergoedingen die hiervoor beschikbaar kunnen komen, is een financiële impactanalyse bij deze nota opgesteld.
Nu de vaccinatiecampagne goed op stoom is gekomen, zien we perspectief dat het leven in Den Haag op termijn weer normaliseert. Dit is goed voor de stad. Tegelijk zie we het gevaar van de crisis na de crisis. De nasleep van de coronapandemie zal ook maatschappelijke en financiële effecten kennen: denk hierbij aan de gevolgen van uitgestelde zorg, GGZ-problematiek en toenemende werkloosheid.
- De gemeente ontvangt structureel onvoldoende middelen om zorg, jeugdhulp en bijstandsverlening op voldoende niveau uit te kunnen voeren. Uit recent onderzoek van het Rijk en de VNG blijkt dat gemeenten in totaal voor € 1,7 mld. structureel te weinig middelen hebben om de jeugdzorg te kunnen uitvoeren. Op de bijstand is de rijksuitkering gemiddeld € 25 mln. tot € 30 mln. te laag.
De Raad voor het Openbaar Bestuur schrijft in zijn advies “Rust, reinheid, regelmaat” dat de gemeentefinanciën onder druk staan doordat er sprake is van een disbalans in de financiële verhouding tussen Rijk en gemeenten. Door deze disbalans tussen taken, organisatie, bevoegdheden en bekostiging is er te weinig ruimte voor decentrale overheden om eigen beleidskeuzes te maken en wordt hun slagkracht beperkt. Den Haag dringt er daarom samen met andere steden bij het kabinet en de formerende partijen op aan om een substantieel bedrag te reserveren zodat wij de voorzieningen voor onze inwoners op niveau kunnen houden. Alleen dan kan de disbalans in financiële verhoudingen worden hersteld.
- Hiernaast speelt de dreiging van een herverdeling van het gemeentefonds die mogelijk vanaf 2023 wordt ingevoerd. Voor de grote steden, Den Haag in het bijzonder, pakt de conceptverdeling negatief uit. De minister van BZK heeft aangekondigd in juni een nieuw verdeelvoorstel gereed te hebben.
- Tenslotte is de kabinetsformatie nog niet afgerond. Keuzes en budgettaire gevolgen voor de gemeente zijn nog onbekend. Zo werkt een keuze om landelijk te bezuinigen door in het gemeentefonds.
De uitdagingen die zijn geschetst, maken het moeilijk op een verantwoorde manier aannames te doen voor komende begrotingsperiode. De nasleep van de coronapandemie geeft een uitdaging, maar laat zich niet nu niet via een simpele rekensom in euro’s voor de gemeentebegroting vertalen. Daarnaast is niet bekend in hoeverre het Rijk extra over de brug komt om de taken voor jeugdhulp, zorg en bijstandsverlening op voldoende niveau uit te kunnen voeren om zo de balans in financiële verhoudingen te herstellen. Ook weten we nog niet of en hoe het gemeentefonds wordt herverdeeld. Deze keuzes zullen door een nieuw kabinet worden gemaakt.
De gemeente kiest daarom de voorjaarsnota beleidsarm in te vullen. De huidige uitgangspunten in de begroting worden zoveel mogelijk gehandhaafd. In de toelichting wordt extra aandacht gegeven aan de structurele onzekerheden die spelen en de budgettaire gevolgen hiervan. Nieuwe ontwikkelingen na het verschijnen van de voorjaarsnota worden meegenomen in een geactualiseerd begrotingskader.
Binnen dit financieel uitdagende perspectief zien we het belang om, waar dit kan, te blijven investeren in de stad, zodat we sterker uit de crisis komen. De uitdaging voor de komende jaren is om door te gaan op de ingezette koers: een stabiel, solide en solidair financieel beleid die bijdraagt aan de ontwikkeling van Den Haag. In het vervolgtraject van de begrotingsvoorbereiding worden de verschillende financiële opgaven en mogelijke oplossingen tegen elkaar afgewogen. Dit brengt lastige keuzes met zich mee. De uitkomst van de gemaakte keuzes zal landen in een sluitende ontwerpbegroting 2022-2025, die de raad in september ontvangt.
Anne Mulder,
Wethouder Financiën
